Product Mindset vs Product Thinking: Điểm khởi đầu cho startup

Hôm trước tôi ngồi cà phê với một người bạn làm founder, nghe bạn kể về những tháng ngày đầu tiên của bạn khi làm startup. Câu chuyện đó làm tôi nhớ lại một cảnh rất quen thuộc trước đây: nhóm các bạn trẻ tụ tập trong quán cà phê mỗi tuần, trên bàn đầy giấy note và laptop cũng đã mở sẵn các tools quen thuộc. Ai cũng hừng hực khí thế: “Chúng ta phải build thật nhanh, ra mắt trong 3 tháng, nếu không sẽ lỡ cơ hội mất.”

Thế là cả team lao vào việc: tính năng chat, tính năng gợi ý, dashboard báo cáo... Ngày nào cũng build được vài thứ mới. Cảm giác cực kỳ productive. Nhưng ba tháng sau, sản phẩm có kha khá feature mà chẳng ai thực sự dùng. Người dùng vào thử một lần rồi biến mất. Cả team rơi vào trạng thái hoang mang: “Tại sao chúng ta build nhiều thế mà vẫn thất bại?”

Đây là câu chuyện quen thuộc của không ít startup. Vấn đề không phải họ thiếu chăm chỉ và không đủ tài năng, mà là họ chạy nhanh nhưng sai hướng. Họ chỉ tập trung vào khía cạnh Thinking “làm gì, build gì, test gì” mà có thể quên mất Mindset “tại sao chúng ta làm, giá trị nào thực sự cần mang đến cho khách hàng.”

Tôi có hỏi bạn tôi rằng: Bạn nên bắt đầu từ đâu, Product Mindset hay Product Thinking?

Thực ra tôi nghĩ đâu đó trong chúng ta sẽ luôn có một giai đoạn khi làm sản phẩm, cả team lúc nào cũng trong tình trạng chạy đua. Tôi đã ở trong tình huống như vậy. Chúng tôi nghĩ rằng “ra mắt thật nhanh” chính là chìa khóa. Thế là danh sách backlog ngày càng dài. Cảm giác lúc đó cực kỳ hưng phấn, giống như mình đang tiến rất xa (vì thực ra backlog đang rất dài thôi)

Cho nên câu hỏi tôi hỏi bạn tôi ở trên, tôi vẫn thường tự nhắc lại bản thân, cũng là câu hỏi dành cho mọi startup hoặc các công ty có sản phẩm đang phát triển.

Product Mindset: khi tôi nhận ra “Why” quan trọng hơn “What”

Tôi nhớ lúc đó, trong team có một bạn engineer hỏi tôi là khi nào có requirements mới, bản thân bạn cũng đề xuất một số hướng làm dựa trên các tính năng của đối thủ.

Tôi hỏi lại bạn: “Mình đang làm tất cả những thứ này, nhưng rốt cuộc chúng ta muốn giải quyết vấn đề gì?” Câu hỏi nghe đơn giản nhưng làm bạn khựng lại.

Đó là lúc tôi nhận ra team chưa từng dành đủ thời gian để xác định Mindset, tức cái “Why” đứng sau mọi quyết định.

• Ai là người dùng mục tiêu thực sự?
• Vấn đề nào đủ lớn và xứng đáng để mình bỏ công sức?
• Tác động dài hạn mình muốn tạo ra là gì?

Tôi nhớ lại một ví dụ từ chính sản phẩm Creative Studio mà tôi đang xây dựng. Ban đầu, có 1 bạn PM bị cuốn vào ý tưởng “làm thêm nhiều tính năng chỉnh sửa ảnh cho merchant.” Nhưng sau khi ngồi nhìn lại mindset, tôi nhận ra điều quan trọng hơn: “Làm sao để merchant cảm thấy mọi ad creative được tạo ra đều mang đúng tinh thần thương hiệu của họ, chứ không chỉ là ảnh đẹp.” Khi mindset này được định hình, các quyết định tính năng phía sau mới thực sự gắn kết với nhau.

Nên khi phỏng vấn PM hay trao đổi với đồng đội trong squad, tôi luôn muốn chắc chắn rằng mọi phút trò chuyện đều thật sự chất lượng. Chúng tôi thường đưa ra quyết định trong buổi planning, là nhờ vào việc chọn product mindset đúng đắn.

Hãy coi product mindset như triết lý hay hệ niềm tin mà đội ngũ của bạn nắm giữ về cách và lý do bạn xây dựng sản phẩm.

Nó giống như văn hoá công ty, nhưng tập trung chính xác vào phát triển sản phẩm.

Một product mindset mạnh mẽ giúp team của bạn:

• Làm việc hướng tới kết quả (outcomes), không chỉ là đầu ra (outputs).
  • Ví dụ: Thay vì nói “Chúng tôi đã xây 5 tính năng mới,” bạn nhắm đến “Chúng tôi đã cải thiện tỷ lệ giữ chân khách hàng thêm 15%.”
• Học hỏi liên tục từ thị trường và người dùng, cũng như chính đồng đội của bạn.
• Tập trung vào việc mang lại giá trị, không chỉ hoàn thành công việc.

Product Thinking: khi chỉ có mindset thôi vẫn chưa đủ

Tuy vậy, có giai đoạn tôi lại mắc sai lầm ngược lại. Cả team dành hàng tuần để bàn về tầm nhìn, giá trị cốt lõi, sứ mệnh sản phẩm. Nghe thì rất “chiến lược”, nhưng cuối cùng chẳng có gì được ship cho khách hàng dùng thử.

Tôi hiểu rằng Thinking cũng quan trọng không kém. Thinking giúp mình biết:

• Cần ưu tiên tính năng nào trước.
• Test gì để học nhanh nhất.
• Đo lường thế nào để biết có đi đúng hướng hay không.

Ví dụ: Khi tôi làm CRO Audit Agent, thay vì tranh luận hàng tuần xem homepage nên thêm bao nhiêu section để feed domain knowledge cho AI, tôi cho chạy chuỗi thử nghiệm lặp lại trên nhiều danh sách section với trọng số khác nhau. Kết quả rất rõ: biến thể ưu tiên social proof luôn win, nên trọng số cho social proof được đẩy lên cao.

Không cần triết lý phức tạp, chỉ cần Thinking đúng là đã có dữ liệu cụ thể để ra quyết định càng sớm càng tốt.

Nếu mindset là triết lý, thì product thinking là thực hành hàng ngày. Đây là các công cụ, phương pháp, và các cách làm việc bạn dùng để ra quyết định và tạo ra kết quả.

Nếu không có mindset ban đầu, chúng tôi đã chẳng có hướng đi rõ ràng. Nếu không có thinking để test nhanh, chúng tôi đã không phát hiện insight quan trọng kia.

Bài học cá nhân

Hãy chắc chắn rằng mình đang chạy đúng hướng trước khi chạy hết tốc lực. Ý tôi là bắt đầu từ Mindset, triển khai ngay bằng Thinking. Đây là một vòng lặp liên tục, không phải là chọn một cái bỏ cái còn lại.

Cách chúng hoạt động cùng nhau theo kiểu:

• Mindset mà không có thinking = Tầm nhìn nhưng không có thực thi.
• Thinking mà không có mindset = Thực thi nhưng không có định hướng.

Kinh nghiệm làm sản phẩm khiến tôi rút ra một điều:

• Product Mindset = Vì sao chúng ta tồn tại.
• Product Thinking = Cách chúng ta học và tiến lên.

Nếu product mindset là bản đồ, thì các nguyên tắc product thinking là luật điều hướng chúng ta đến các khía cạnh sau:

• Góc nhìn và Tác động toàn diện
• Tập trung vào các tính năng có tác động lớn
• Định hướng giải quyết vấn đề
• Cân bằng giá trị người dùng và doanh nghiệp